Umowa agencyjna

Portal prawny dla agentów, przedstawicieli handlowych i ich prawników

  • O Autorze
  • Pomoc prawna
  • Kontakt
  • Start
  • Umowa agencyjna
  • Świadczenie wyrównawcze
  • Wypowiedzenie – ebook
  • Akty prawne

4.1. Uwagi wstępne

D. Bucior, Wypowiedzenie umowy agencyjnej, 2012
SPIS TREŚCI

Wypowiedzenie umowy agencyjnej w zależności od jej charakteru: zawarta na czas oznaczony czy nieoznaczony, zasadniczo napotyka dwa rodzaje ograniczeń. Chodzi tu albo o obowiązek niedokonywania wypowiedzenia przed nadejściem terminu wygaśnięcia stosunku prawnego, dotyczący umowy na czas oznaczony[1], albo o obowiązek dokonywania wypowiedzenia tylko ze skutkiem odroczonym (obowiązek zachowania terminu wypowiedzenia), aktualny w przypadku umowy na czas nieoznaczony.

Obowiązki te nie mają charakteru bezwzględnego.

Strona dokonująca wypowiedzenia jest z nich bowiem zwolniona w razie zrealizowania się stanów faktycznych opisanych w art. 7642 § 1 k.c.:

niewykonania obowiązków przez jedną ze stron w całości lub znacznej części

oraz

zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności.

Przepis art. 7642 § 1 k.c., patrząc z perspektywy historycznej, jest przepisem nowym. Zarówno bowiem k.h. jak i k.c. sprzed nowelizacji nie zawierały podobnej regulacji.

Podczas gdy jednak na gruncie tego ostatniego aktu prawnego przyjmowano, że każda umowa ajencyjna może zostać wypowiedziana z „ważnego powodu”[2], to w czasie obowiązywania pierwotnych przepisów k.c. o umowie agencyjnej kwestia ta nie była rozstrzygana jednolicie. Obok poglądów dopuszczających taką możliwość, zwłaszcza na podstawie analogiczne stosowanego w tym zakresie art. 746 k.c.[3], spotkać można było również i takie, zgodnie z którymi możliwość taka, ze względu na brak luki mającej uzasadniać stosowanie analogii, nie wchodziła w grę[4].

Mimo że zgodnie z powszechnie przyjętym stanowiskiem dyrektywa 86/653/EWG nie stawia żadnych wymogów w odniesieniu do regulacji krajowych dotyczących wypowiedzenia bez zachowania terminów wypowiedzenia[5], porównanie brzmienia art. 7642 § 1 k.c. z art. 16 dyrektywy nie pozostawia wątpliwości co do tego, że to właśnie art. 16 dyrektywy stanowił dla polskiego ustawodawcy bezpośrednie źródło inspiracji przy regulacji wypowiedzenia natychmiastowego. Zgodnie bowiem z jego treścią

dyrektywa nie narusza zastosowania ustawodawstw Państw Członkowskich, które przewidują natychmiastowe rozwiązanie umowy agencyjnej: a) z powodu niespełnienia obowiązków w całości lub częściowo przez jedną ze stron; b) w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności” (niem. aussergewöhnliche Umstände, ang. exceptional circumstances, fr. circonstances exceptionnelles).

Wypowiedzenie umowy o przedstawicielstwo handlowe bez zachowania okresu wypowiedzenia znane jest również prawu niemieckiemu jako tzw. wypowiedzenie nadzwyczajne/natychmiastowe (außerordentliche/fristlose Kündigung). Zgodnie z § 89a ust. 1 zd. 1 HGB możliwość taka uzależniona jest od zaistnienia „ważnego powodu” (wichtiger Grund)[6]. „Ważny powód” – w porównaniu do sytuacji wskazanych w art. 7642 § 1 k.c. – pełni jednak nieco odmienną rolę, determinowaną „bezpośrednim” a nie, jak w prawie polskim, „obligacyjnym” charakterem ograniczeń wypowiedzenia. Stanowi on przede wszystkim przesłankę skuteczności wypowiedzenia nadzwyczajnego; jego funkcja jako czynnika uwalniającego od ograniczeń prawa wypowiedzenia – dostrzegalna wyłącznie w przypadku umowy zawartej na czas nieoznaczony w odniesieniu do ograniczeń w postaci okresów wypowiedzenia – schodzi na dalszy plan.

Powyższe różnice nie oznaczają bynajmniej, że przy rozstrzyganiu kwestii wątpliwych na tle prawa polskiego niedopuszczalne jest sięganie do dorobku doktryny i orzecznictwa niemieckiego. W obydwu wypadkach chodzi bowiem o regulacje umożliwiające stronom natychmiastowe uwolnienie się z zobowiązania bez poniesienia negatywnych konsekwencji.

Okoliczności opisane w art. 7642 § 1 k.c. w toku dalszych rozważań nazywane będą „okolicznościami zwalniającymi od ograniczeń prawa wypowiedzenia”, ewentualnie „podstawami/przyczynami przedwczesnego wypowiedzenia”.

Czytaj dalej…

 


[1] W przypadku takiej umowy możemy mieć do czynienia także z obowiązkiem niedokonywania wypowiedzenia ze skutkiem przypadającym przed upływem dopuszczalnego okresu związania stron. Chodzi tu sytuację zawarcia umowy na długi okres, nie dający się pogodzić z zasadami współżycia społecznego.

[2] Zob. M. Allerhand, Kodeks…, s. 860; Z. Fenichel, (w:) T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks…, s. 882; Z. Fenichel, Wypowiedzenie umowy z ważnych powodów w kodeksie zobowiązań, handlowym i prawie pracy (w:) Z. Fenichel, Polskie prawo prywatne i procesowe, Kraków 1936, s. 736. Stanowisko takie odpowiadało przyjmowanemu w czasie obowiązywania k.z. poglądowi, że z ważnego powodu może zostać wypowiedziane każde zobowiązanie o charakterze ciągłym, zob. A. Klein, Ustawowe…, s. 104-105 wraz z podaną tam literaturą.

[3] Zob. T. Wiśniewski, (w:) G. Bieniek, H. Ciepła, S. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, C. Żuławska, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. II, Warszawa 1997, s. 279; A. Szpunar, (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 2, s. 652, z uzasadnieniem wskazującym na szczególne znaczenie węzłów osobistego zaufania łączących strony umowy agencyjnej.

[4] Zob. J. Kufel, Umowa…, s. 72-73; E. Rott-Pietrzyk, Umowa agencyjna w prawie…, s. 103-109; E. Rott-Pietrzyk, Umowa agencyjna po nowelizacji…, s. 198-202.

[5] Zob. np. E. Rott-Pietrzyk, Komentarz…, s. 272; Z. Hajn, Ochrona agentów handlowych w świetle dyrektywy 86/653 Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej dotyczącej samodzielnych agentów handlowych, Studia Prawno-Europejskie t. 4 (1999), s. 229; B. Westphal, Die Handelsvertreterrichtlinie und deren Umsetzung in den Mitgliedstaaten der Europäischen Union, Dissertation, Köln 1994, s. 48; K. J. Hopt, Handelsvertreterrecht, 3. Aufl., s. 119.

[6] Treść § 89 ust. 1 zd. 1 HGB stanowi wyraz ogólnej zasady, że każde zobowiązanie o charakterze ciągłym może być wypowiedziane z ważnego powodu. Jest ona wprost wyartykułowana w § 314 ust. 1 zd. 1 BGB. Przed wprowadzeniem tego przepisu (obowiązuje od 1 stycznia 2002 r.) zasadę taką przyjmowano w drodze wykładni, zob. H. Oetker, Das Dauerschuldverhältnis…, s. 265-266.

Share this:

  • Facebook
  • LinkedIn
  • Twitter

Dr Dariusz Bucior

Adiunkt w Katedrze Prawa Handlowego KUL. Partner w Kancelarii BWHS. Autor bloga prawniczego z zakresu prawa cywilnego i handlowego.

Spis treści

  • Wstęp
  • Wykaz skrótów
  • Wykaz literatury
  • 1. Umowa agencyjna – zagadnienia kwalifikacyjne
    • 1.1. Pojęcie umowy agencyjnej
    • 1.2. Charakter prawny umowy agencyjnej
    • 1.3. Podział umów agencyjnych na umowy zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
      • 1.3.1. Znaczenie podziału na umowy agencyjne zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
      • 1.3.2. Kryterium podziału umów agencyjnych na umowy zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
        • 1.3.2.1. Uwagi wstępne
        • 1.3.2.2. Umowa z zastrzeżeniem terminu końcowego w postaci: dies certus an, certus quando
        • 1.3.2.3. Umowa z zastrzeżeniem terminu końcowego w postaci: dies certus an, incertus quando, lub z zastrzeżeniem warunku rozwiązującego
        • 1.3.2.4. Umowa z klauzulą prolongacyjną
  • 2. Prawo wypowiedzenia umowy agencyjnej
    • 2.1. Uwagi wstępne
    • 2.2. Pojęcie prawa wypowiedzenia
    • 2.3. Prawo wypowiedzenia jako prawo kształtujące
    • 2.4. Powstanie i wygaśnięcie prawa wypowiedzenia
    • 2.5. Wykonanie prawa wypowiedzenia
      • 2.5.1. Sposób wykonania prawa wypowiedzenia
      • 2.5.2. Złożenie oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.3. Treść oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.4. Forma oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.5. Charakter prawny wypowiedzenia jako czynności prawnej
  • 3. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy agencyjnej
    • 3.1. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony
      • 3.1.1. Ograniczenie prawa wypowiedzenia przewidziane w art. 7641 k.c.
        • 3.1.1.1. Treść ograniczenia – uwagi ogólne
        • 3.1.1.2. Obowiązek zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.2.1. Uwagi wstępne i terminologiczne
          • 3.1.1.2.2. Funkcje obowiązku zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.2.3. Treść obowiązku zachowania terminu
        • 3.1.1.3. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do ograniczenia z art. 764 1 k.c.
          • 3.1.1.3.1. Modyfikacja długości terminów wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.2. Zmiana dopuszczalnej chwili nastąpienia skutku wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.3. Zniesienie obowiązku zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.4. Ograniczenia wypowiedzenia jako instrument stabilizacji stosunku agencyjnego
      • 3.1.2. Ograniczenie prawa wypowiedzenia a niezamortyzowane inwestycje agenta – wzmianka
    • 3.2. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy zawartej na czas oznaczony (art. 7642 k.c.)
      • 3.2.1. Treść ograniczeń
      • 3.2.2. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do ograniczeń wypowiedzenia umowy na czas oznaczony
        • 3.2.2.1. Destabilizacja terminowego stosunku agencyjnego poprzez zastąpienie obowiązku niedokonywania wypowiedzenia obowiązkiem zachowania terminu
          • 3.2.2.1.1. Uwagi wstępne
          • 3.2.2.1.2. Poglądy doktryny niemieckiej
          • 3.2.2.1.3. Poglądy orzecznictwa i doktryny polskiej
          • 3.2.2.1.4. Stanowisko własne
        • 3.2.2.2. Inne sposoby destabilizacji terminowego stosunku agencyjnego
  • 4. Zwolnienie od ograniczeń prawa wypowiedzenia (art. 7642 § 1 k.c.)
    • 4.1. Uwagi wstępne
    • 4.2. Pojęcie okoliczności zwalniających od ograniczeń prawa wypowiedzenia
    • 4.3. Przedwczesne wypowiedzenie z powodu naruszenia umowy a ogólne skutki zwłoki i niemożliwości świadczenia
    • 4.4. Zwolnienie od ograniczeń a moment nastąpienia okoliczności mających usprawiedliwić wypowiedzenie
    • 4.5. Zwolnienie od ograniczeń a oświadczenie woli o wypowiedzeniu
      • 4.5.1. Zwolnienie od ograniczeń a moment złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu
      • 4.5.2. Zwolnienie od ograniczeń a treść oświadczenia o wypowiedzeniu
    • 4.6. Okoliczności zwalniające od ograniczeń prawa wypowiedzenia a przyczyny wadliwości umowy agencyjnej
    • 4.7. Zakres zwolnienia od ograniczeń prawa wypowiedzenia
    • 4.8. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do zwolnienia od ograniczeń wypowiedzenia
      • 4.8.1. Ograniczenie lub wyłączenie możliwości zwolnienia od ograniczeń wypowiedzenia
      • 4.8.2. Rozszerzenie możliwości zwolnienia od ograniczeń prawa wypowiedzenia
  • Podsumowanie

Copyright © 2023 Dr Dariusz Bucior