3.2.1. Treść ograniczeń

1. Ustalenie treści ograniczeń prawa wypowiedzenia umowy agencyjnej zawartej na czas oznaczony nie sprawia większych trudności. Zgodnie z art. 764² § 1 k.c. umowa taka może być wypowiedziana tylko w razie niewykonania obowiązków przez drugą stronę w całości lub znacznej części lub w przypadku zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności. Wychodząc z założenia, że przepisy o wypowiedzeniu umowy agencyjnej – podobnie jak przepisy o wypowiedzeniu zlecenia – oparte są na modelu ograniczeń obligacyjnych, należy stwierdzić, że przepis art. 764² § 1 k.c. nakłada na strony umowy agencyjnej zawartej na czas oznaczony obowiązek niedokonywania wypowiedzenia.

Z obowiązku tego strony są zwolnione jedynie w przypadku nastąpienia okoliczności opisanych w art. 764² § 1 k.c. Jeżeli zaś strona wykona prawo wypowiedzenia wbrew ustawowemu zakazowi, czyli z naruszeniem obowiązku niedokonywania wypowiedzenia, narazi się na odpowiedzialność odszkodowawczą.

 

2. Charakterystyczny dla umowy agencyjnej zawartej na czas oznaczony obowiązek niedokonywania wypowiedzenia nadaje jej cechę stabilności. W przeciwieństwie do niestabilnej umowy zawartej na czas nieoznaczony strony pozbawione są bowiem możliwości swobodnego i niepociągającego za sobą negatywnych konsekwencji majątkowych wypowiedzenia. Innymi słowy: zakres działania zasady pacta sunt servanda jest tutaj rozciągnięty na cały okres planowanej współpracy stron.

Mając na uwadze oddziaływanie na wolność stron można stwierdzić, że związanie wynikające z zawarcia umowy agencyjnej na czas oznaczony ma taki sam charakter jak związanie będące efektem wykorzystania opisanych wcześniej instrumentów stabilizacji umowy zawartej na czas nieoznaczony. W związku z tym jest rzeczą oczywistą, że kompetencja stron w określaniu czasowego zakresu związania stron umową na czas oznaczony również podlega ograniczeniom wynikającym z klauzuli zasad współżycia społecznego (art. 353¹ k.c.). W tym zakresie można odesłać do wcześniejszych ustaleń.

Z punktu widzenia niniejszych rozważań znaczenie ma jednak rodzaj sankcji dotykającej umowę na czas oznaczony przewidującą zbyt długi okres związania stron.

Wychodząc z założenia o możliwości dzielenia – na użytek art. 58 § 3 k.c. – postanowień czynności prawnej przy zastosowaniu kryterium ilościowego można wskazać na dwie możliwe interpretacje.

Pierwsza polega na prostej redukcji, na podstawie art. 58 § 3 k.c., czasu trwania umowy do maksymalnego, dopuszczalnego w świetle zasad współżycia społecznego, limitu. Druga natomiast nawiązuje (poprzez analogię) do rozwiązań ustawowych zawartych w art. 661, 695 § 1 k.c. czy art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny[1] i polega na przyjęciu, że po upływie dopuszczalnego czasu związania umową strony mają możliwość wypowiedzenia umowy zgodnie z regułami obowiązującymi w odniesieniu do umowy zawartej na czas nieoznaczony[2].

Bardziej uzasadniona wydaje się druga interpretacja. Poza tym, że pozostaje ona w harmonii z wyraźnymi rozstrzygnięciami ustawodawcy dotyczącymi identycznych zagadnień pojawiających się na tle innych stosunków prawnych, to w większym stopniu uwzględnia wyrażoną w umowie wolę stron – nie prowadzi bowiem do ubezskutecznienia postanowienia dotyczącego chwili automatycznego wygaśnięcia zobowiązania.

Powyższe uwagi uzasadniają wniosek, że w przypadku umowy agencyjnej zawartej na okres dłuższy niż dopuszczalny limit wynikający z zasad współżycia społecznego treść ograniczeń prawa wypowiedzenia przedstawia się nieco inaczej niż przy „normalnej” umowie terminowej. Nie mamy tu do czynienia z obowiązkiem niedokonywania wypowiedzenia w ogóle, lecz z obowiązkiem niedokonywania wypowiedzenia ze skutkiem przypadającym przed upływem dopuszczalnego okresu związania stron.