Umowa agencyjna

Portal prawny dla agentów, przedstawicieli handlowych i ich prawników

  • O Autorze
  • Pomoc prawna
  • Kontakt
  • Start
  • Umowa agencyjna
  • Świadczenie wyrównawcze
  • Wypowiedzenie – ebook
  • Akty prawne

2.5.5. Charakter prawny wypowiedzenia jako czynności prawnej

D. Bucior, Wypowiedzenie umowy agencyjnej, 2012
SPIS TREŚCI

Z dotychczasowych wywodów wynika, że czynność prawna dokonywana w wykonaniu prawa wypowiedzenia stanowi czynność prawną jednostronną, czyli dochodzi do skutku przez złożenie oświadczenia woli jednej strony stosunku agencyjnego[1]. Z punktu widzenia kryterium komunikowania oświadczenia woli wypowiedzenie należy zakwalifikować jako czynność prawną wymagającą zakomunikowania innej osobie (czynność prawna indywidualnie adresowana)[2].

Wypowiedzenie stanowi czynność prawną konsensualną, w tym sensie, że dochodzi do skutku wyłącznie poprzez złożenie oświadczenia woli[3].

Nie ma natomiast potrzeby rozważania, czy wypowiedzenie jest zawsze czynnością prawną dokonywaną „między żyjącymi” (inter vivos)[4] czy też w pewnych sytuacjach może być uznana za czynność „na wypadek śmierci” (morits causa). Nawet bowiem wtedy, gdy nastąpienie skutku wypowiedzenia zostało w jakiś sposób współuzależnione od śmierci wypowiadającego, zakwalifikowanie wypowiedzenia jako czynności dokonanej mortis causa pozostaje bez znaczenia z punktu widzenia zastosowania przepisów dotyczących takich czynności[5].

Wyrażono pogląd, że czynności prawne stanowiące wykonanie prawa kształtującego nie są ani czynnościami zobowiązującymi, ani rozporządzającymi, ale stanowią odrębną kategorię czynności prawnych[6]. Konsekwencją takiego stanowiska musiałoby być uznanie, że dokonanie wypowiedzenia umowy agencyjnej przez stronę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych nie wymaga zgody jej przedstawiciela ustawowego (art. 17 k.c.)[7].

Sądzę jednak, że istnieją podstawy do zakwalifikowania wypowiedzenia jako czynności prawnej rozporządzającej.

Przez czynność rozporządzającą z reguły rozumie się czynność, której bezpośrednim skutkiem jest negatywna zmiana w sferze majątkowych praw podmiotowych tego, kto rozporządzenia dokonuje, polegająca na przeniesieniu, obciążeniu, ograniczeniu lub zniesieniu prawa[8].

Skoro bezpośrednim skutkiem wypowiedzenia jest wygaśnięcie stosunku agencyjnego, to nie powinno być wątpliwości co do tego, że prowadzi ono tym samym do wygaśnięcia wierzytelności wypowiadającego o spełnienie świadczenia za okres przypadający po dniu nastąpienia skutku wypowiedzenia. Jest zatem spełniona przesłanka „zniesienia” prawa podmiotowego.

Należy zaznaczyć, że pogląd o rozporządzającym charakterze wypowiedzenia formułowany jest zarówno w polskiej[9] jak i niemieckiej[10] doktrynie.

W literaturze wyróżnia się – jako podklasę czynności zobowiązujących i rozporządzających – czynności prawne przysparzające (przysporzenia), rozumiane jako czynności bezpośrednio wywołujące korzystne zmiany (zwiększenie aktywów lub ograniczenie pasywów) w sytuacji majątkowej innej osoby niż ta, która zobowiązuje się lub dokonuje rozporządzenia[11].

Z uwagi na skutek wypowiedzenia w postaci wygaśnięcia stosunku agencyjnego i tym samym wygaśnięcie długu adresata wypowiedzenia można by bronić poglądu, że wypowiedzenie jest czynnością prawną przysparzającą. Ustalenie takie nie pociąga za sobą jednak żadnych konsekwencji prawnych, a w szczególności bezcelowe byłoby rozważanie, czy dokonywane przysporzenie musi opierać się na jakiejś kauzie, czy też ma charakter abstrakcyjny[12].

Jak się wydaje, czynność prawna wypowiedzenia nie mieści się również w podziale na czynność prawne odpłatne i nieodpłatne, a w każdym bądź razie – z uwagi na „dwukierunkowość” skutku wypowiedzenia (wygaśnięcie zobowiązań obydwu stron) – na pewno nie można jej zakwalifikować jako czynności nieodpłatnej[13].

Czytaj dalej…

 


[1] Zob. np. Z. Radwański, Prawo…, s. 220; T. Wiśniewski, Umowa…, s. 143; R. Szmidt, Wypowiedzenie…, s. 77. Kwalifikacja ta ma znaczenie z punktu widzenia takich przepisów jak art. 19 czy 104 k.c.

[2] Zob. np. Z. Radwański, Prawo…, s. 221-222; T. Wiśniewski, Umowa…, s. 143; R. Szmidt, Wypowiedzenie…, s.77.

[3] Na temat pojęcia czynności prawnych konsensualnych i realnych zob. np. Z. Radwański, (w:) System prawa prywatnego, t. 2, s. 182.

[4] Tak kwalifikuje wypowiedzenie R. Szmidt, Wypowiedzenie…, s. 77.

[5] Zob. art. 1047 k.c., regulujący dopuszczalność umów o spadek po osobie żyjącej.

[6] Tak P. Machnikowski, Uprawnienia…, s. 273.

[7] W literaturze przyjmuje się, że jeżeli czynność prawna (zarówno jednostronna jak i dwustronna) nie ma charakteru czynności zobowiązującej ani rozporządzającej, to może być swobodnie dokonana przez ograniczonego w zdolności do czynności prawnych, zob. np. M. Pazdan, (w:) System prawa prywatnego, t. 1, s. 984-985.

[8] Zob. np. Z. Radwański, (w:) System prawa prywatnego, t. 2, s. 183-184.

[9] Zob. S. Sołtysiński, Czynności rozporządzające. Przyczynek do analizy podstawowych pojęć cywilistycznych (w:) Rozprawy z prawa cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Witolda Czachórskiego, Warszawa 1985, s. 313-314; R. Szmidt, Wypowiedzenie…, s. 77.

[10] Zob. E. Molitor, Die Kündigung…, 2. Aufl., s. 2; K. Larenz, M. Wolf, Allgemeiner…, s. 450-451, gdzie Autorzy prezentują stanowisko, że przedmiotem rozporządzenia może być nie tylko prawo podmiotowe, ale i cały stosunek prawny. Jako przykład rozporządzenia całym stosunkiem prawnym wskazują m.in. wypowiedzenie.

[11] Zob. np. Z. Radwański, (w:) System prawa prywatnego, t. 2, s. 188-190.

[12] Rozróżnienie na czynności prawne kauzalne i abstrakcyjne jest odnoszone właśnie do czynności przysparzających, zob. np. Z. Radwański, (w:) System prawa prywatnego, t. 2, s. 190.

[13] Z przepisów nawiązujących do podziału na czynności prawne odpłatne i nieodpłatne chyba tylko art. 84 § 1 i art. 86 § 2 k.c. mówiące o czynności nieodpłatnej mogłyby w ogóle mieć zastosowanie do wypowiedzenia.

Share this:

  • Facebook
  • LinkedIn
  • Twitter

Dr Dariusz Bucior

Adiunkt w Katedrze Prawa Handlowego KUL. Partner w Kancelarii BWHS. Autor bloga prawniczego z zakresu prawa cywilnego i handlowego.

Spis treści

  • Wstęp
  • Wykaz skrótów
  • Wykaz literatury
  • 1. Umowa agencyjna – zagadnienia kwalifikacyjne
    • 1.1. Pojęcie umowy agencyjnej
    • 1.2. Charakter prawny umowy agencyjnej
    • 1.3. Podział umów agencyjnych na umowy zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
      • 1.3.1. Znaczenie podziału na umowy agencyjne zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
      • 1.3.2. Kryterium podziału umów agencyjnych na umowy zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
        • 1.3.2.1. Uwagi wstępne
        • 1.3.2.2. Umowa z zastrzeżeniem terminu końcowego w postaci: dies certus an, certus quando
        • 1.3.2.3. Umowa z zastrzeżeniem terminu końcowego w postaci: dies certus an, incertus quando, lub z zastrzeżeniem warunku rozwiązującego
        • 1.3.2.4. Umowa z klauzulą prolongacyjną
  • 2. Prawo wypowiedzenia umowy agencyjnej
    • 2.1. Uwagi wstępne
    • 2.2. Pojęcie prawa wypowiedzenia
    • 2.3. Prawo wypowiedzenia jako prawo kształtujące
    • 2.4. Powstanie i wygaśnięcie prawa wypowiedzenia
    • 2.5. Wykonanie prawa wypowiedzenia
      • 2.5.1. Sposób wykonania prawa wypowiedzenia
      • 2.5.2. Złożenie oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.3. Treść oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.4. Forma oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.5. Charakter prawny wypowiedzenia jako czynności prawnej
  • 3. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy agencyjnej
    • 3.1. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony
      • 3.1.1. Ograniczenie prawa wypowiedzenia przewidziane w art. 7641 k.c.
        • 3.1.1.1. Treść ograniczenia – uwagi ogólne
        • 3.1.1.2. Obowiązek zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.2.1. Uwagi wstępne i terminologiczne
          • 3.1.1.2.2. Funkcje obowiązku zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.2.3. Treść obowiązku zachowania terminu
        • 3.1.1.3. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do ograniczenia z art. 764 1 k.c.
          • 3.1.1.3.1. Modyfikacja długości terminów wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.2. Zmiana dopuszczalnej chwili nastąpienia skutku wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.3. Zniesienie obowiązku zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.4. Ograniczenia wypowiedzenia jako instrument stabilizacji stosunku agencyjnego
      • 3.1.2. Ograniczenie prawa wypowiedzenia a niezamortyzowane inwestycje agenta – wzmianka
    • 3.2. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy zawartej na czas oznaczony (art. 7642 k.c.)
      • 3.2.1. Treść ograniczeń
      • 3.2.2. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do ograniczeń wypowiedzenia umowy na czas oznaczony
        • 3.2.2.1. Destabilizacja terminowego stosunku agencyjnego poprzez zastąpienie obowiązku niedokonywania wypowiedzenia obowiązkiem zachowania terminu
          • 3.2.2.1.1. Uwagi wstępne
          • 3.2.2.1.2. Poglądy doktryny niemieckiej
          • 3.2.2.1.3. Poglądy orzecznictwa i doktryny polskiej
          • 3.2.2.1.4. Stanowisko własne
        • 3.2.2.2. Inne sposoby destabilizacji terminowego stosunku agencyjnego
  • 4. Zwolnienie od ograniczeń prawa wypowiedzenia (art. 7642 § 1 k.c.)
    • 4.1. Uwagi wstępne
    • 4.2. Pojęcie okoliczności zwalniających od ograniczeń prawa wypowiedzenia
    • 4.3. Przedwczesne wypowiedzenie z powodu naruszenia umowy a ogólne skutki zwłoki i niemożliwości świadczenia
    • 4.4. Zwolnienie od ograniczeń a moment nastąpienia okoliczności mających usprawiedliwić wypowiedzenie
    • 4.5. Zwolnienie od ograniczeń a oświadczenie woli o wypowiedzeniu
      • 4.5.1. Zwolnienie od ograniczeń a moment złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu
      • 4.5.2. Zwolnienie od ograniczeń a treść oświadczenia o wypowiedzeniu
    • 4.6. Okoliczności zwalniające od ograniczeń prawa wypowiedzenia a przyczyny wadliwości umowy agencyjnej
    • 4.7. Zakres zwolnienia od ograniczeń prawa wypowiedzenia
    • 4.8. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do zwolnienia od ograniczeń wypowiedzenia
      • 4.8.1. Ograniczenie lub wyłączenie możliwości zwolnienia od ograniczeń wypowiedzenia
      • 4.8.2. Rozszerzenie możliwości zwolnienia od ograniczeń prawa wypowiedzenia
  • Podsumowanie

Copyright © 2025 Dr Dariusz Bucior