Umowa agencyjna

Portal prawny dla agentów, przedstawicieli handlowych i ich prawników

  • O Autorze
  • Pomoc prawna
  • Kontakt
  • Start
  • Umowa agencyjna
  • Świadczenie wyrównawcze
  • Wypowiedzenie – ebook
  • Akty prawne
  • 23 lutego 2019

4.7. Zakres zwolnienia od ograniczeń prawa wypowiedzenia

D. Bucior, Wypowiedzenie umowy agencyjnej, 2012
SPIS TREŚCI

Zgodnie z art. 7642 § 1 k.c. naruszenie umowy przez drugą stronę lub zaistnienie nadzwyczajnych okoliczności daje możliwość wypowiedzenia „bez zachowania terminów wypowiedzenia”, czyli ze skutkiem natychmiastowym. Nie ma potrzeby posiłkowania się w tym zakresie – stosowanym wprost lub per analogiam – przepisem art. 3651 k.c. dotyczącym wypowiedzenia bezterminowego zobowiązania o charakterze ciągłym[1].

Możliwość dokonania wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym oznacza, że wypowiadający zwolniony jest w całości z ustawowych ograniczeń prawa wypowiedzenia.

Rozważenia wymaga, czy art. 7642 § 1 k.c. dopuszcza również częściowe zwolnienie z ograniczeń.

Przez zwolnienie częściowe rozumiem sytuację, w której na wypowiadającym ciąży obowiązek dokonania wypowiedzenia ze skutkiem odroczonym[2] (z zachowaniem terminu) przypadającym wcześniej, niżby to wynikało z zastosowania ustawowych ograniczeń, czyli przed upływem właściwego terminu wypowiedzenia (umowa na czas nieoznaczony) lub przed upływem terminu wygaśnięcia zobowiązania wskazanym w umowie (umowa na czas oznaczony).

W literaturze niemieckiej reprezentowane są w tym zakresie dwa stanowiska.

Zgodnie z pierwszym, w pewnych przypadkach wypowiedzenia nadzwyczajnego należy od wypowiadającego wymagać zachowania określonego okresu wypowiedzenia, co niekiedy wyprowadza się z zasady proporcjonalności[3]. Brak jednak zgody w kwestii tego, czy wymagany okres musi być krótszy od właściwego okresu wypowiedzenia zwyczajnego lub pozostałego czasu związania umową terminową[4] czy też może im odpowiadać[5]. Niezależnie od tych kontrowersji wyrażany jest jednocześnie pogląd, że adresat wypowiedzenia może zrzec się ochrony wynikającej z okresu przejściowego, co prowadzi do natychmiastowego wygaśnięcia zobowiązania[6].

Drugie stanowisko opiera się na założeniu, że przepisy o przedstawicielstwie handlowym znają tylko dwa rodzaje wypowiedzenia: natychmiastowe wypowiedzenie nadzwyczajne i terminowe wypowiedzenie zwyczajne. Akceptacja tezy o możliwości istnienia obowiązku zachowania okresu wypowiedzenia w przypadku wypowiedzenia nadzwyczajnego prowadziłaby do niepewności co do chwili wygaśnięcia zobowiązania. Poza tym, jeżeli od wypowiadającego można wymagać zachowania okresu odpowiadającego właściwemu okresowi wypowiedzenia zwyczajnego lub pozostałemu czasowi związania umową, to oznacza, że brak jest w ogóle przesłanki wypowiedzenia w postaci ważnego powodu[7].

To ostatnie spostrzeżenie bez wątpienia zasługuje na aprobatę. Stwierdzenie możności wymagania od wypowiadającego pozostawania w stosunku agencyjnym do czasu jego „normalnego” zakończenia[8] musi prowadzić do uznania, że w ogóle nie zrealizowały się okoliczności uzasadniające zwolnienie od ograniczeń wypowiedzenia.

Z drugiej jednak strony nie powinno być wątpliwości co do tego, że niemożność wymagania od wypowiadającego kontynuowania umowy – decydująca o zwolnieniu od ograniczeń wypowiedzenia – jest stopniowalna[9]. Skoro bowiem ustala się ją na podstawie oceny interesów stron co do kontynuacji umowy, to może się zdarzyć, że interes wypowiadającego w zakończeniu umowy jest zbyt słaby (w relacji do interesu adresata wypowiedzenia), aby usprawiedliwić wypowiedzenie ze skutkiem natychmiastowym, lecz jednocześnie jest na tyle silny, że wystarcza do uznania, że wymaganie od wypowiadającego pozostawania w stosunku prawnym do czasu jego „normalnego” zakończenia jest niesłuszne[10].

W takich sytuacjach zasadne wydaje się jedynie częściowe zwolnienie wypowiadającego z ograniczeń prawa wypowiedzenia i tym samym przyjęcie obowiązku zachowania odpowiedniego terminu wypowiedzenia.

Ocena tego, czy termin zachowany przez wypowiadającego był terminem odpowiednim z punktu widzenia konkretnego układu interesów stron, w ostateczności będzie należeć do sądu rozstrzygającego ewentualne roszczenie odszkodowawcze adresata wypowiedzenia.

Czytaj dalej…

 


[1] Odmiennie W. Czachórski, A. Brzozowski, M. Safjan, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania, wyd. 10, s. 526; E. Rott-Pietrzyk, Agent…, s. 358; J. Jezioro, (w:) Kodeks…, red. E. Gniewek, s. 1194.

[2] Co oznacza brak możliwości wypowiedzenia ze skutkiem natychmiastowym.

[3] Zob. G. Schröder, Recht…, s. 341-342; G. von Hoyningen-Huene, Die kaufmännischen…, s. 420; D. Brüggemann (w:) Handelsgesetzbuch. Großkommentar, s. 163-164; G. Löwisch, (w:) Handelsgesetzbuch, § 89a Nb. 21; C.-W. Canaris, Handelsrecht, s. 345; W. Schmidt-Rimpler, (w:) Handbuch des gesamten…, s. 294-295.

[4] Tak G. Löwisch, (w:) Handelsgesetzbuch, § 89a Nb. 21; W. Schmidt-Rimpler, (w:) Handbuch des gesamten…, s. 294-295.

[5] Tak G. Schröder, Recht…, s. 341-342; G. von Hoyningen-Huene, Die kaufmännischen…, s. 420; D. Brüggemann (w:) Handelsgesetzbuch. Großkommentar, s. 163-164.

[6] Zob. G. von Hoyningen-Huene, Die kaufmännischen…, s. 420; G. Löwisch, (w:) Handelsgesetzbuch, § 89a Nb. 21; D. Brüggemann (w:) Handelsgesetzbuch. Großkommentar, s. 163-164.

[7] Tak E. Günther-Gräff, Kündigung…, s. 39-40; wyrok BGH z 25 listopada 1998 r., VIII ZR 221/97, MDR 1999, s. 307, www.zr-report.de. Obowiązek zachowania okresu wypowiedzenia neguje również E. Molitor, Die Kündigung…, 2. Aufl., s. 299-300.

[8] „Normalnego” czyli wyznaczonego przez właściwy termin wypowiedzenia lub moment wygaśnięcia zobowiązania wskazany w umowie terminowej.

[9] Zob. A. Fenyves, Erbenhaftung…, s. 269-271.

[10] Por. W. Schmidt-Rimpler, (w:) Handbuch des gesamten…, s. 294-295. Zdaniem tego Autora wypowiedzenie nadzwyczajne winno nastąpić z zachowaniem okresu wypowiedzenia, jeżeli z oceny interesów stron wynika, że niesłuszne byłoby wymaganie od wypowiadającego pozostawania w stosunku prawnym do chwili oznaczonej w umowie lub wynikającej z zastosowania właściwego okresu wypowiedzenia i jednocześnie niesłuszne byłoby całkowite nieuwzględnienie interesów adresata wypowiedzenia w zakresie kontynuacji umowy. Podobnie A. Fenyves, Erbenhaftung…, s. 267.

Podziel się:

  • Facebook
  • LinkedIn
  • Twitter
  • Google

Dr Dariusz Bucior

Adiunkt w Katedrze Prawa Handlowego KUL. Redaktor w LawBlog.pl | Forum prawa handlowego. Partner w Kancelarii BWHS. Autor bloga prawniczego z zakresu prawa cywilnego i handlowego.

Spis treści

  • Wstęp
  • Wykaz skrótów
  • Wykaz literatury
  • 1. Umowa agencyjna – zagadnienia kwalifikacyjne
    • 1.1. Pojęcie umowy agencyjnej
    • 1.2. Charakter prawny umowy agencyjnej
    • 1.3. Podział umów agencyjnych na umowy zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
      • 1.3.1. Znaczenie podziału na umowy agencyjne zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
      • 1.3.2. Kryterium podziału umów agencyjnych na umowy zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
        • 1.3.2.1. Uwagi wstępne
        • 1.3.2.2. Umowa z zastrzeżeniem terminu końcowego w postaci: dies certus an, certus quando
        • 1.3.2.3. Umowa z zastrzeżeniem terminu końcowego w postaci: dies certus an, incertus quando, lub z zastrzeżeniem warunku rozwiązującego
        • 1.3.2.4. Umowa z klauzulą prolongacyjną
  • 2. Prawo wypowiedzenia umowy agencyjnej
    • 2.1. Uwagi wstępne
    • 2.2. Pojęcie prawa wypowiedzenia
    • 2.3. Prawo wypowiedzenia jako prawo kształtujące
    • 2.4. Powstanie i wygaśnięcie prawa wypowiedzenia
    • 2.5. Wykonanie prawa wypowiedzenia
      • 2.5.1. Sposób wykonania prawa wypowiedzenia
      • 2.5.2. Złożenie oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.3. Treść oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.4. Forma oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.5. Charakter prawny wypowiedzenia jako czynności prawnej
  • 3. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy agencyjnej
    • 3.1. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony
      • 3.1.1. Ograniczenie prawa wypowiedzenia przewidziane w art. 7641 k.c.
        • 3.1.1.1. Treść ograniczenia – uwagi ogólne
        • 3.1.1.2. Obowiązek zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.2.1. Uwagi wstępne i terminologiczne
          • 3.1.1.2.2. Funkcje obowiązku zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.2.3. Treść obowiązku zachowania terminu
        • 3.1.1.3. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do ograniczenia z art. 764 1 k.c.
          • 3.1.1.3.1. Modyfikacja długości terminów wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.2. Zmiana dopuszczalnej chwili nastąpienia skutku wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.3. Zniesienie obowiązku zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.4. Ograniczenia wypowiedzenia jako instrument stabilizacji stosunku agencyjnego
      • 3.1.2. Ograniczenie prawa wypowiedzenia a niezamortyzowane inwestycje agenta – wzmianka
    • 3.2. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy zawartej na czas oznaczony (art. 7642 k.c.)
      • 3.2.1. Treść ograniczeń
      • 3.2.2. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do ograniczeń wypowiedzenia umowy na czas oznaczony
        • 3.2.2.1. Destabilizacja terminowego stosunku agencyjnego poprzez zastąpienie obowiązku niedokonywania wypowiedzenia obowiązkiem zachowania terminu
          • 3.2.2.1.1. Uwagi wstępne
          • 3.2.2.1.2. Poglądy doktryny niemieckiej
          • 3.2.2.1.3. Poglądy orzecznictwa i doktryny polskiej
          • 3.2.2.1.4. Stanowisko własne
        • 3.2.2.2. Inne sposoby destabilizacji terminowego stosunku agencyjnego
  • 4. Zwolnienie od ograniczeń prawa wypowiedzenia (art. 7642 § 1 k.c.)
    • 4.1. Uwagi wstępne
    • 4.2. Pojęcie okoliczności zwalniających od ograniczeń prawa wypowiedzenia
    • 4.3. Przedwczesne wypowiedzenie z powodu naruszenia umowy a ogólne skutki zwłoki i niemożliwości świadczenia
    • 4.4. Zwolnienie od ograniczeń a moment nastąpienia okoliczności mających usprawiedliwić wypowiedzenie
    • 4.5. Zwolnienie od ograniczeń a oświadczenie woli o wypowiedzeniu
      • 4.5.1. Zwolnienie od ograniczeń a moment złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu
      • 4.5.2. Zwolnienie od ograniczeń a treść oświadczenia o wypowiedzeniu
    • 4.6. Okoliczności zwalniające od ograniczeń prawa wypowiedzenia a przyczyny wadliwości umowy agencyjnej
    • 4.7. Zakres zwolnienia od ograniczeń prawa wypowiedzenia
    • 4.8. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do zwolnienia od ograniczeń wypowiedzenia
      • 4.8.1. Ograniczenie lub wyłączenie możliwości zwolnienia od ograniczeń wypowiedzenia
      • 4.8.2. Rozszerzenie możliwości zwolnienia od ograniczeń prawa wypowiedzenia
  • Podsumowanie

Copyright © 2019 Dr Dariusz Bucior