Umowa agencyjna

Portal prawny dla agentów, przedstawicieli handlowych i ich prawników

  • O Autorze
  • Pomoc prawna
  • Kontakt
  • Start
  • Umowa agencyjna
  • Świadczenie wyrównawcze
  • Wypowiedzenie – ebook
  • Akty prawne

3.2.2.1.2. Poglądy doktryny niemieckiej

D. Bucior, Wypowiedzenie umowy agencyjnej, 2012
SPIS TREŚCI

Przy lekturze niemieckiego piśmiennictwa dotyczącego przedstawicielstwa handlowego rzuca się w oczy jedna okoliczność. Mianowicie, w odróżnieniu od doktryny polskiej, zagadnienie dopuszczalności zastrzeżenia w umowie agencyjnej, zawierającej termin końcowy, możliwości jej wcześniejszego wypowiedzenia – nie będącego wypowiedzeniem nadzwyczajnym z § 89a HGB – nigdy nie zostało postawione jako problem.

Już w 1928 r. W. Schmidt-Rimpler[1] zwrócił uwagę, że wprowadzenie do umowy agencyjnej granicy czasowej może mieć to znaczenie, że stosunek wygaśnie najpóźniej z upływem przewidzianego terminu, co nie wyłącza możliwości wcześniejszego wypowiedzenia z zachowaniem terminów ustawowych lub umownych. Jednocześnie Autor zakwalifikował tego rodzaju umowę jako umowę zawartą na czas nieoznaczony, choć z zaznaczeniem, że ze względu na wskazanie terminu maksymalnego (Höchstdauer), istnieje styczność z zawarciem umowy na czas oznaczony[2].

Również we współczesnej literaturze wskazuje się wyraźnie, że ustalenie w umowie o przedstawicielstwo handlowe terminu, z upływem którego stosunek agencyjny wygasa, nie oznacza braku możliwości wypowiedzenia zwyczajnego, jeżeli w umowie strony takie prawo zastrzegą[3]. Wynikające z umowy terminowej prawo wypowiedzenia ocenia się jako w pełni podlegające regułom z § 89 HGB, dotyczącego obowiązku zachowania terminów wypowiedzenia[4].

Co więcej, nie zawsze wymaga się wyraźnego postanowienia umowy wprowadzającego możliwość wypowiedzenia stosunku prawnego przed upływem terminu końcowego. Świadczy o tym sposób traktowania umów z zastrzeżoną granicą wieku (Verträge mit Altersgrenze)[5]. Uważa się mianowicie, że samo wprowadzenie tego rodzaju klauzuli jeszcze nie sprawia, że mamy do czynienia z umową zawartą na czas oznaczony. Jest to kwestia wykładni oświadczeń woli stron, przy czym w razie wątpliwości należy przyjąć, że strony nie chciały wyłączyć prawa wypowiedzenia zwyczajnego i związać się stosunkiem prawnym przez tak długi okres, i że tym samym zawarły umowę na czas nieoznaczony[6].

Uznanie – i to bez żadnych wątpliwości – dopuszczalności zawierania umów z terminem końcowym z jednoczesnym zastrzeżeniem prawa wypowiedzenia zwyczajnego nie jest jedynie dziełem doktryny prawa przedstawicielstwa handlowego. Analogiczne wypowiedzi można spotkać w piśmiennictwie dotyczącym innych stosunków zobowiązaniowych o charakterze ciągłym. Chodzi tu o umowę o świadczenie usług (Dienstvertrag)[7], umowę najmu (Mietvertrag)[8] czy umowę spółki (Gesellschaftsvertrag)[9].

Również ogólna nauka o zobowiązaniach ciągłych nie widzi żadnych wątpliwości odnośnie do łączenia w jednej umowie terminu końcowego oraz prawa swobodnego wypowiedzenia.

Już w 1935 r. E. Molitor podniósł, że oznaczony przez strony termin wygaśnięcia zobowiązania może mieć jedynie charakter terminu maksymalnego (Höchstbefristung), przy czym przed upływem terminu umowa jest umową na czas nieoznaczony[10]. Obecnie wskazuje się, że w oznaczeniu przez strony terminu zasadniczo tkwi wyłączenie prawa wypowiedzenia zwyczajnego; nie uniemożliwia to jednak uznania w tym zakresie wyjątków, opartych na odmiennej woli stron[11].

Czytaj dalej…

 


[1] W. Schmidt-Rimpler, (w:) Handbuch des gesamten…, s. 287-288.

[2] W. Schmidt-Rimpler, (w:) Handbuch des gesamten…, s. 288.

[3] Zob. G. von Hoyningen-Huene, Die kaufmännischen…, s. 387; G. Schröder, Recht…, s. 304.

[4] G. Schröder, Recht…, s. 304.

[5] Tego rodzaju klauzule są często zamieszczane w umowach, przy czym jako granicę obowiązywania umowy wskazuje się upływ roku (ewentualnie miesiąca lub kwartału), w którym agent ukończył 65 rok życia. Zob. wzory umów zamieszczone w: J. Abrahamczik, Der Handelsvertretervertrag, s. 17; W. Küstner, K. von Manteuffel, J. Evers, Verträge…, s. 26; K. Detzer, M. Thamm, Verträge…, s. 34.

[6] Zob. G. von Hoyningen-Huene, Die kaufmännischen…, s. 393-394; G. Schröder, Recht…, s. 309; K. J. Hopt, Handelsvertreterrecht, 3. Aufl., s. 116; B. Westphal, Vertriebsrecht, s. 212; K.-H. Thume, (w:) W. Küstner, K.-H. Thume, Handbuch…, s. 578. Zob. również W. Schmidt-Rimpler, (w:) Handbuch des gesamten…, s. 287-288, gdzie Autor umowę z terminem maksymalnym (a więc dopuszczającą wypowiedzenie zwyczajne) traktuje jako umowę zawartą na czas nieoznaczony. Tak też, w odniesieniu do umów kreujących zobowiązania ciągłe, E. Molitor, Die Kündigung…, 2. Aufl., s. 4, 30.

[7] Zob. U. Preis, (w:) J. von Staudingers Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen (www.beck-online.de), 2002, § 620 Nb. 4; D. Hesse, (w:) Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, red. M. Henssler, Bd. 4, 4. Aufl., München 2005 (www.beck-online.de), § 620 Nb. 11. W odniesieniu do umowy o pracę (Arbeitsvertrag), będącej szczególną postacią umowy o świadczenie usług, kwestia ta znalazła wyraźne rozstrzygnięcie ustawowe, zob. § 15 ust. 3 ustawy z 21.12.2000 r. o pracy w niepełnym wymiarze oraz o terminowych umowach o pracę (Gesetz über Teilzeitarbeit und befristete Arbeitsverträge): terminowy stosunek pracy podlega zwyczajnemu wypowiedzeniu tylko wtedy, gdy zostało to zastrzeżone w indywidualnej umowie lub układzie zbiorowym (Ein befristetes Arbeitsverhältnis unterliegt nur dann der ordentlichen Kündigung, wenn dies einzelvertraglich oder im anwendbaren Tarifvertrag vereinbart ist).

[8] Zob. M. Häublein, Ordentliche Kündigung von Zeitmietverträgen? – Ein Beitrag zur Auslegung der Zeitmietabrede im Wohnraummietrecht, ZMR 2004, nr 1, s. 2; C. Rolfs, (w:) J. von Staudingers…, 2006, § 542 Nb. 144 (www.beck-online.de). Wyrażane w literaturze niemieckiej wątpliwości związane ze swobodnym wypowiadaniem terminowych umów najmu, jeżeli w ogóle się pojawiają, to koncentrują się wokół zupełnie innej kwestii. Mianowicie, w odniesieniu do umowy najmu lokalu mieszkalnego rozważa się zagadnienie, czy zastrzeżenie terminu wygaśnięcia stosunku najmu (na podstawie § 575 BGB) powoduje automatyczne pozbawienie najemcy prawa wypowiedzenia zwyczajnego, czy też jest to kwestia wykładni oświadczeń woli stron. Zob. na ten temat M. Häublein, Ordentliche…, s. 1-5, wraz z podaną tam literaturą.

[9] Zob. P. Ulmer, (w:) Münchener…, Bd. 5, § 723 Nb. 20; H. Sprau, (w:) Palandt – Bürgerliches Gesetzbuch, 62. Aufl., München 2003, § 723 Nb. 3; G. Hueck, Gesellschaftsrecht. Ein Studienbuch, 18. Aufl., München 1983, s. 74.

[10] E. Molitor, Die Kündigung, s. 4, 22. Zob. również E. Molitor, Die Kündigung…, 2. Aufl., s. 4, 30.

[11] H. Oetker, Das Dauerschuldverhältnis…, s. 453.

Share this:

  • Facebook
  • LinkedIn
  • Twitter

Dr Dariusz Bucior

Adiunkt w Katedrze Prawa Handlowego KUL. Partner w Kancelarii BWHS. Autor bloga prawniczego z zakresu prawa cywilnego i handlowego.

Spis treści

  • Wstęp
  • Wykaz skrótów
  • Wykaz literatury
  • 1. Umowa agencyjna – zagadnienia kwalifikacyjne
    • 1.1. Pojęcie umowy agencyjnej
    • 1.2. Charakter prawny umowy agencyjnej
    • 1.3. Podział umów agencyjnych na umowy zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
      • 1.3.1. Znaczenie podziału na umowy agencyjne zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
      • 1.3.2. Kryterium podziału umów agencyjnych na umowy zawarte na czas oznaczony i umowy zawarte na czas nieoznaczony
        • 1.3.2.1. Uwagi wstępne
        • 1.3.2.2. Umowa z zastrzeżeniem terminu końcowego w postaci: dies certus an, certus quando
        • 1.3.2.3. Umowa z zastrzeżeniem terminu końcowego w postaci: dies certus an, incertus quando, lub z zastrzeżeniem warunku rozwiązującego
        • 1.3.2.4. Umowa z klauzulą prolongacyjną
  • 2. Prawo wypowiedzenia umowy agencyjnej
    • 2.1. Uwagi wstępne
    • 2.2. Pojęcie prawa wypowiedzenia
    • 2.3. Prawo wypowiedzenia jako prawo kształtujące
    • 2.4. Powstanie i wygaśnięcie prawa wypowiedzenia
    • 2.5. Wykonanie prawa wypowiedzenia
      • 2.5.1. Sposób wykonania prawa wypowiedzenia
      • 2.5.2. Złożenie oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.3. Treść oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.4. Forma oświadczenia woli o wypowiedzeniu
      • 2.5.5. Charakter prawny wypowiedzenia jako czynności prawnej
  • 3. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy agencyjnej
    • 3.1. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony
      • 3.1.1. Ograniczenie prawa wypowiedzenia przewidziane w art. 7641 k.c.
        • 3.1.1.1. Treść ograniczenia – uwagi ogólne
        • 3.1.1.2. Obowiązek zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.2.1. Uwagi wstępne i terminologiczne
          • 3.1.1.2.2. Funkcje obowiązku zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.2.3. Treść obowiązku zachowania terminu
        • 3.1.1.3. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do ograniczenia z art. 764 1 k.c.
          • 3.1.1.3.1. Modyfikacja długości terminów wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.2. Zmiana dopuszczalnej chwili nastąpienia skutku wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.3. Zniesienie obowiązku zachowania terminu wypowiedzenia
          • 3.1.1.3.4. Ograniczenia wypowiedzenia jako instrument stabilizacji stosunku agencyjnego
      • 3.1.2. Ograniczenie prawa wypowiedzenia a niezamortyzowane inwestycje agenta – wzmianka
    • 3.2. Ograniczenia prawa wypowiedzenia umowy zawartej na czas oznaczony (art. 7642 k.c.)
      • 3.2.1. Treść ograniczeń
      • 3.2.2. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do ograniczeń wypowiedzenia umowy na czas oznaczony
        • 3.2.2.1. Destabilizacja terminowego stosunku agencyjnego poprzez zastąpienie obowiązku niedokonywania wypowiedzenia obowiązkiem zachowania terminu
          • 3.2.2.1.1. Uwagi wstępne
          • 3.2.2.1.2. Poglądy doktryny niemieckiej
          • 3.2.2.1.3. Poglądy orzecznictwa i doktryny polskiej
          • 3.2.2.1.4. Stanowisko własne
        • 3.2.2.2. Inne sposoby destabilizacji terminowego stosunku agencyjnego
  • 4. Zwolnienie od ograniczeń prawa wypowiedzenia (art. 7642 § 1 k.c.)
    • 4.1. Uwagi wstępne
    • 4.2. Pojęcie okoliczności zwalniających od ograniczeń prawa wypowiedzenia
    • 4.3. Przedwczesne wypowiedzenie z powodu naruszenia umowy a ogólne skutki zwłoki i niemożliwości świadczenia
    • 4.4. Zwolnienie od ograniczeń a moment nastąpienia okoliczności mających usprawiedliwić wypowiedzenie
    • 4.5. Zwolnienie od ograniczeń a oświadczenie woli o wypowiedzeniu
      • 4.5.1. Zwolnienie od ograniczeń a moment złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu
      • 4.5.2. Zwolnienie od ograniczeń a treść oświadczenia o wypowiedzeniu
    • 4.6. Okoliczności zwalniające od ograniczeń prawa wypowiedzenia a przyczyny wadliwości umowy agencyjnej
    • 4.7. Zakres zwolnienia od ograniczeń prawa wypowiedzenia
    • 4.8. Zakres kompetencji stron w odniesieniu do zwolnienia od ograniczeń wypowiedzenia
      • 4.8.1. Ograniczenie lub wyłączenie możliwości zwolnienia od ograniczeń wypowiedzenia
      • 4.8.2. Rozszerzenie możliwości zwolnienia od ograniczeń prawa wypowiedzenia
  • Podsumowanie

Copyright © 2025 Dr Dariusz Bucior