Klauzula del credere regulowana jest w art. 7617 KC.
Zgodnie z § 1 tego przepisu:
W umowie agencyjnej zawartej w formie pisemnej można zastrzec, że agent za odrębnym wynagrodzeniem (prowizja del credere), w uzgodnionym zakresie, odpowiada za wykonanie zobowiązania przez klienta. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, agent odpowiada za to, że klient spełni świadczenie. W razie niezachowania formy pisemnej poczytuje się umowę agencyjną za zawartą bez tego zastrzeżenia.
Niezależnie od wymogu zachowania formy pisemnej, ustawodawca w § 2 art. 7617 KC wprowadził dalsze ograniczenia w zakresie zastrzegania klauzul del credere. Mianowicie:
Odpowiedzialność agenta może dotyczyć tylko oznaczonej umowy lub umów z oznaczonym klientem, przy których zawarciu pośredniczył albo które zawarł w imieniu dającego zlecenie.
Przepis ten wzorowany jest na regulacji niemieckiej, tzn. na § 86b ust. 1 zd. 2 niemieckiego kodeksu handlowego (HGB). W istocie stanowi jego wierną kopię:
Die Verpflichtung kann nur für ein bestimmtes Geschäft oder für solche Geschäfte mit bestimmten Dritten übernommen werden, die der Handelsvertreter vermittelt oder abschließt.
Jak podniesiono w uzasadnieniu do projektu niemieckiej regulacji (jeszcze w 1953 r.), ustawowe ograniczenia w zastrzeganiu klauzul del credere służyć mają ochronie przedstawicieli handlowych przed wykorzystywaniem przez dających zlecenie swojej przewagi gospodarczej i narzucaniu klauzul, przewidujących odpowiedzialność del credere w odniesieniu do nieoznaczonych bliżej umów.
W ten sam sposób należy postrzegać sens polskiej regulacji zawartej w art. 7617 § 2 KC. Uzasadniony jest wniosek, że regulacja ta ma charakter bezwzględnie wiążący.
W najnowszym komentarzu do Kodeksu cywilnego (pod red. A. Kidyby, LEX 2010) znalazłem wypowiedź dr Katarzyny Kopaczyńskiej-Pieczniak dotyczącą bezwzględnie wiążącego charakteru powołanej regulacji.
Zdaniem Autorki bezwzględnie wiążący charakter art. 7617 § 2 KC oznacza, że
strony w umowie nie mogą postanowić inaczej i odnieść odpowiedzialności agenta na przykład do większej (niż jedna) liczby oznaczonych umów, czy też do umów z więcej niż jednym klientem.
Z takim poglądem trudno się zgodzić.
Ustawodawca wprowadzając w powołanym przepisie ograniczenia w zastrzeganiu klauzul del credere nie posłużył się kryterium ilościowym (liczba umów/liczba klientów), lecz kryterium jakościowym w postaci oznaczalności umów, za które agent może przyjąć odpowiedzialność (w tym kontekście niemieccy autorzy piszą o Bestimmtheitsgebot).
Powołany przepis stanowi podstawę do wyróżnienia dwóch postaci klauzul del credere.
Pierwsza postać, tzw. konkretna klauzula del credere (niem. konkretes Delkredere), ogranicza odpowiedzialność agenta do oznaczonej umowy. Umowę tę należy jednoznacznie określić (T. Wiśniewski, Umowa agencyjna według kodeksu cywilnego, Warszawa 2001, s. 78), poprzez wskazanie takich np. elementów jak: rodzaj i zakres towaru lub usługi, nazwa klienta, numer zamówienia, data i numer faktury (G. von Hoyningen-Huene, Die kaufmännischen Hilfspersonen. Handlungsgehilfen, Handelsvertreter, Handelsmakler. Systematischer Kommentar der §§ 59-104 HGB, München 1996, § 86b Nb. 10).
Druga postać klauzuli del credere, tzw. generalna klauzula del credere (niem. generelles Delcredere), ogranicza odpowiedzialność agenta do umów z oznaczonym klientem, przy których agent pośredniczył lub które zawarł w imieniu dającego zlecenie.
W pierwszym przypadku oznaczona musi być dokładnie umowa, w drugim – klient.
Okoliczność, że ustawodawca w art. 7617 § 2 KC posłużył się liczbą pojedynczą, nie oznacza, że nie jest dopuszczalne zastrzeżenie klauzuli del credere w odniesieniu do większej liczby „oznaczonych” umów, lub w odniesieniu do umów z większą liczbą „oznaczonych” klientów. Takie jest zresztą stanowisko panujące w Niemczech w odniesieniu do regulacji § 86b HGB.
Dodaj komentarz